Symbolika lilijki harcerskiej
Jest ogólnoświatowym symbolem skautingu. Została zaczerpnięta z kartografii i dawnych kompasów, gdzie – jako element tzw. róży wiatrów – oznaczała kierunek północny. Jej symbolika nawiązuje także do igły magnetycznej kompasu, wskazującej zawsze kierunek północny. Tym samym jest wskazaniem dla harcerzy, aby w każdej sytuacji kierowali się ideałami zawartymi w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim.
Członkowie drużyn wodnych i żeglarskich używają lilijki harcerskiej nałożonej na kotwicę.
Z kolei lilijka harcerska z nałożonym Znakiem Polski Walczącej jest oznaką harcerzy działających w Szarych Szeregach.
Historia lilijki harcerskiej
Tak jak krzyż harcerski był odznaką ZHP, tak lilijka – odznaką Polskiej Organizacji Skautowej (POS). Zjazd zjednoczeniowy, który odbył się w dniach 1-2 XI 1916 roku w Warszawie ustanowił krzyż harcerski i lilijkę odznakami organizacji (ZHP, POS, Związek Skautek Polskich i Junactwo) łączących się wówczas w jeden, działający na terenie Królestwa Polskiego, Związek Harcerstwa Polskiego. Pierwsze lilijki zjednoczonego Związku Harcerstwa Polskiego, które posiadały na przewiązce litery „ZHP”, a na płatkach – litery „ONC”, wprowadzono w 1917 roku.
ONC to skrótowiec słów „Ojczyzna, Nauka, Cnota” – hasła Zgromadzenia Filaretów działającego w Wilnie w latach 1820-1823. Hasło to zostało zaczerpnięte z wiersza jednego z filaretów, Adama Mickiewicza, pt. „Pieśń Filaretów” („Hej, radością oczy błysną…”). Filareta to słowo zaczerpnięte z jęz. greckiego (philáretos), które znaczy „miłośnik cnoty moralnej”.
Lilijkę harcerską można także spotkać na harcerskich guzikach mundurowych. W początkowym okresie guziki harcerskie z lilijką były produkowane przez grawerów wytwarzających dla ZHP krzyże harcerskie. W związku z tym można przypuszczać, że lilijki pojawiły się na guzikach harcerskich w tym samym czasie, co lilijki harcerskie noszone na nakryciach głowy, czyli nie później, niż w 1917 roku.
Lilijki, podobnie jak krzyże harcerskie, produkowane były także w okresie konspiracji w latach 1939-1945. Także w trakcie i po zakończeniu II wojny światowej, w ZHP na Wschodzie, w ZHP w Niemczech oraz ośrodkach emigracyjnych, polonijnych i uchodźczych, lilijki były produkowane i noszone przez członków ZHP.
W latach 1965-1981 lilijki zmieniły kształt, jak również zniknęły z ich płatków litery „ONC”. W tym czasie zniknęły one zupełnie także z guzików harcerskich – zostały zastąpione groszkowaną powierzchnią. Z czasem wprowadzono gumowane lilijki wtapiane na różnych kolorach filcu, odpowiadające poszczególnym specjalnościom starszoharcerskim.
W tym czasie niektóre środowiska harcerskie zaopatrywały się w lilijki i guziki harcerskie produkowane przez krakowskich grawerów zgodnie z wcześniej obowiązującymi regulaminami.
Dopiero VII Zjazd ZHP obradujący w dniach 15-18 III 1981 roku przywrócił lilijce litery „ONC”. W niedługim czasie lilijki wróciły także na harcerskie guziki.
Lilijka jest oznaką wszystkich organizacji harcerskich działających w Polsce i poza jej granicami.
Harcerska lilijka żeglarska
Lilijka żeglarska symbolizuje związek harcerstwa z wodą i żeglugą. To połączenie jest powszechnie wykorzystywane w skautingu na całym świecie. Kotwica symbolizuje nadzieję, pewność i bezpieczeństwo.
Pierwsze lilijki żeglarskie pojawiły się na nakryciach głów, a także w klapach marynarek mundurowych harcerzy-żeglarzy w latach 20-30 XX w. Podobnie noszone były w latach 1945-1949. Obecnie lilijki żeglarskie umieszczane są na nakryciach głów, widnieją na guzikach mundurów żeglarskich, a także na patkach oznaczających zdobyte stopnie harcerskie i na plakietkach posiadanych stopni wodniackich (żeglarskich, motorowodnych, kajakowych, wioślarskich, ratowniczych i nurkowych).
